Brezilya edebiyatında 1930’lu yıllar tarihî bir dönüm noktasıydı. Yazarlar sosyal meselelere ve sorunlara daha çok ilgi gösteriyorlardı.

Hafızamda saklı kalan ilk görüntü, bir kapının arkasından gördüğüm, pitombalarla dolu porselen kâse. Nerede, ne zaman gördüğümü tamamen unutmuşum.

Uzun bir kış sabahına daldım. Suları yükselmiş gölet, yeşil, sarı ve kırmızı bahçe, akışı değişmiş dar patikalar ruhuma sindi.

Hayatımı değiştiren o eski yazdan geriye sadece solgun izler kaldı. Pek bir şey hatırladığımı söyleyemem.

Adalet kavramıyla ilk ilişkilerim acı dolu oldu, bende derin izler bıraktı. Sanık olmanın anlamını daha dört beş yaşlarında çözmüştüm.

At sırtında iki légua kadar yol aldık. Annem eyere yanlamasına oturmuş, tek ayağını üzengiye yerleştirmişti. Uzun bol bir etek giymişti.

Soğuk bir geceydi. Yol kenarından gelen sesler birbirine karışıyor, insanlar avludaki büyük ateşin etrafında dolaşıyordu.

Buique, sakat bir insan bedeni gibi uzanıyordu. Çarşı meydanı gövdeyi oluşturuyordu; Pedra ve Palha sokakları da bir tepeye tırmanmak için adım atan bacakları –biri neredeyse dümdüz gerilmiş, diğeri bükülmüş.

Evimiz Palha Sokağı’nda, Dona Clara’nın evinin yanındaydı. Dona Clara, çok sayıda çocuğu, bir kedisi ve görünmez bir kocası olan ciddi bir hanımdı.

İki kapıyla verandaya ve mutfağa açılan yemek salonu, toplantı ve dedikodu mekanıydı.

Annem duygusuz bir sesle ağır ağır okurdu, olmadık yerlerde duraklar, virgülleri noktaları yutardı. Sözcükleri normal tonlamazdı, ya uzatır ya da kısa keserdi.

Kara Quitéria birkaç çocuk doğurmuştu. Oğlanlar kaçmış, hapse düşmüş, tekrar kaçmışlardı. Köleliğin kaldırılmasından önce bile zaten yarı özgürdüler

Haylazlıklarımın önünü alıp bana bir çeki düzen verebilmek için birkaç yol denediler. Önce kurtadamlara başvurdular; onlar görünmez oldukları için pek gözüm korkmadı.

Tezgâha tünemiş, kutuları ve paketleri açıyor, raflardaki ıvır zıvırı inceliyordum. İyi günündeki babam, parmağıyla tek tek malları işaret edip fiyatlarını söylüyordu.

Tembellik –sefaletin anahtarı– ve son sayfada karşıma çıkan diğer tatsız düşünceler tere batıp çözünerek parmaklarımda mürekkep lekeleri bıraktılar.

Şişman kadın beni çağırdı. Bir sandalyeye oturtup giysimi, saçımı, tırnaklarımı ve dişlerimi inceledi. Sonra beyaz kutusunu açıp bir sayfa çıkardı.

Kaba karton kapaklı, koyu renkli, kalın bir kitap. Minik harflerin kaynaştığı incecik sayfaları sayılamayacak kadar çok. Tıpkı bir salyangozun bıraktığı iz veya kurumuş sümük gibi parlayan bir kağıda basılmış kocaman resimler.

Annem hastalandı. Karnı ve ayakları kocaman oldu da bedeninin diğer kısımları ince kaldı. Çenesinin altında bir gerdan peydahlandı, alnındaki şişlikler belirginleşti.

Çocukluğum boyunca yakamı bırakmayan göz hastalığı, Senyor José Galvão’nun çocukları rengârenk kalın kitapların içinde kaybolurken okuldan uzaklaşmama ve geri kalmama neden oldu.

Geçici körlük günlerim boyunca beni en çok rahatsız eden, sağ taraftaki komşu Chico Brabo’nun konuşmasıydı. Branda yatağım bizi sokaktan ayıran duvara dayanmıştı, Sabiá ailesi çok yakındaydı.

Cumartesileri pazarda görünürdü; kocaman bir şapka takar, karmakarışık heybeler, kamçılar, bavullarla yüklü bineğinin üstünde dimdik otururdu.

Birkaç kez büyükbabamın çiftliğine gittik. Bu seyahatlerin en önemlisinde orada geçirdiğimiz üç ay içinde ailemiz, bir üyesini kaybetti ve bir yenisini kazandı.

Kasabada bir süre kaldık, doğrusunu söylemek gerekirse orada kıt kanaat geçinerek barınıyorduk. Bir süre bir yerlerde kalarak yollarına devam etmek için güç toplayan göçmenler gibi yaşıyorduk.

At sırtında uzun bir yolculuk, düzinelerce légua. Ben bir mindere oturtulmuş hâlde atın terkisindeydim.

Ramos ve Costa, çiftlik ürünleri, küçük eşya, hırdavat ve parfüm satan bir ticari ortaklıktı.

Beni melez kadının okulundan alarak melez adamın okuluna verdiler.

Dokuz yaşıma geldiğimde hâlâ yarı okuryazardım ve kendimi birçok konuda komşularımız Mota Limalardan çok ama çok aşağıda görüyordum.

Bu ismi antolojide birçok kez görmüştüm. Ancak kafa karıştırıcı metinlerin sonunda nasıl okunacağını bilemediğim bu isim belirdiğinde, bir öksürüğe tutulmayı âdet edinmiştim.

Hatırladığım en tatsız şeylerden biriydi: Sert bakışlı, zayıf, karanlık görünüşlü bir adam.

Aylardır çözemediğim bir sorunum vardı. Nasıl kitap edinebilirdim? Oduncu, kaçaklar ve kurtlarla hakkındaki hikâyenin sonunda küçük bir katalog vardı.

Babama vekil yargıçlık görevini teklif ettiler ve o da hiçbir tereddüde kapılmadan kabul etti. Hukuk hakkında en ufak bir bilgisi yoktu; yalan yanlış bir genel kültüre sahipti.

Bir tiyatro grubu kuruldu. Aslında bu işi João Caetano’nun himayesi altında yapmak istemişlerdi ama işletme sahibi Pedro Silva amatörlere Juazeiro’da hapishanenin önünde, harabe bir ev teklif etti.

Okulda zavallı bir çocuk vardı. İşe yaramazın biri olduğunu söylerlerdi. Kimse çocuğun kusurlarını açık seçik belirtmiyordu.

On bir yaşındayken büyük bir çöküntü yaşadım. Eşikten geçerken kapıya çarptım, müthiş bir acı hissettim. Kendimi yokladığımda göğsümde iki tümör olduğu fikrine kapıldım.

Çocukluk, bir yazarın oluşumunu anlatır; çocuğun ilk anılarından başlayıp okuyan ve hatta ilk edebî yazılarını yazmakta olan bir ergenin anılarına uzanan bir süreçtir bu.